της Ελπίδας Τσαμπουράκη*

Η οικολογική αξία των θαλασσών είναι γνωστή και ανυπολόγιστη, ενώ η οικονομική τους αξία ολοένα μεγαλώνει. Υπολογίζεται ότι η θάλασσα δίνει τροφή σε πάνω από 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους, επηρεάζει τη ζωή επιπλέον 600 εκατομμυρίων, ενώ σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα, πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου χρησιμοποιεί τις θαλάσσιες οδούς. Επιπλέον, η καλή κατάσταση των ωκεανών, θεωρείται τρόπος αναστροφής της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, καθώς υπολογίζεται πως απορροφούν πολύ μεγάλες ποσότητες των αερίων ρύπων που επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, με ποσοστά που φτάνουν μέχρι και το 90%.

Οι αυξανόμενες ανάγκες, η δίψα για επιπλέον κυριαρχία και κερδοφορία αλλά ενδεχομένως και οι περιορισμοί που έχουν προκύψει λόγω της εκπόνησης Θαλάσσιων Χωροταξικών Σχεδίων από μεγάλο αριθμό χωρών, με τα οποία μπήκε τελικά τάξη στις θαλάσσιες περιοχές, οδηγούν το …παιχνίδι στην ανοιχτή θάλασσα. Υπάρχει ανάγκη ή/και πρόθεση να ενταθεί η ανθρώπινη δραστηριότητα στην ανοιχτή θάλασσα, η χρήση των απέραντων θαλάσσιων περιοχών και η εκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων των ωκεανών. Όταν μιλάμε για ωκεανούς, εννοούμε αυτό που συνηθίζουμε να αποκαλούμε ‘’ανοιχτή θάλασσα’’, δηλαδή, θαλάσσιες περιοχές εκτός ΧΥ και εκτός ΑΟΖ. Θαλάσσιες περιοχές, στις οποίες καμία χώρα δεν έχει δικαιοδοσία.

Ήδη από την πρώτη μέρα της 3^ης Διεθνούς Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς, στη Νίκαια, που συνδιοργανώνουν η Γαλλία με την Κόστα Ρίκα, από 9 μέχρι 13 Ιουνίου, διαφαίνεται πως, μέσα στο ξέφρενο ράλι για την εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων των ωκεανών, όλοι αντιλαμβάνονται την τεράστια σημασία τους, παίρνουν στα σοβαρά την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, ενώ αναγνωρίζουν την επιτακτική ανάγκη άμεσης λήψης μέτρων.

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε εμφατικά ότι δεν θα μετατραπεί η ανοιχτή θάλασσα σε Άγρια Δύση. Συζητείται μάλιστα πως θα περάσουμε από την άμεση εκμετάλλευση στη μακροχρόνια διαχείριση, από την εφήμερη κερδοφορία στην αειφόρο ανάπτυξη και βιωσιμότητα των θαλάσσιων περιοχών. Η Όυρσουλα φον ντερ Λάιεν κατά την ομιλία της, στάθηκε στη ζωτική σημασία των θαλασσών, προανήγγειλε αλλαγή νόμων της ΕΕ που αφορούν τις θαλάσσιες περιοχές, καθώς και τη χρηματοδότηση με 1 δισεκατομμύριο ευρώ, 50 επιστημονικών πρότζεκτς ανά τον κόσμο. Θα επενδύσουμε, δήλωσε, σε αυτούς που ζουν από τη θάλασσα, σε επιστήμονες και όλους όσους εργάζονται για την προστασία του περιβάλλοντος.

Προωθείται η επικύρωση της συνθήκης BBNJ (Biodiversity Beyond National Jurisdiction), ονομαζόμενη και συνθήκη της ανοιχτής θάλασσας, για τη διατήρηση της Θαλάσσιας Βιοποικιλότητας σε περιοχές Πέραν Εθνικής Δικαιοδοσίας (Conservation and Sustainable Use of Marine Biological Diversity of Areas Beyond National Jurisdiction), προκειμένου αυτή να μπει άμεσα σε εφαρμογή. Η BBNJ θεωρείται τομή για την προστασία των θαλασσών, οι οποίες καταλαμβάνουν πάνω από τα 2/3 του πλανήτη μας. Έρχεται να καλύψει κενά και να συμπληρώσει ουσιαστικά την UNCLOS, στο κομμάτι της προστασίας του θαλασσίου φυσικού περιβάλλοντος. Αυτό γιατί, με το μέχρι στιγμής καθεστώς, το 95% των θαλασσών είναι εκτός εθνικής δικαιοδοσίας ενώ υπολογίζεται πως μόνο το 1% των θαλασσών παγκοσμίως προστατεύεται. Στη BBNJ αναφέρθηκε και ο Έλληνας πρωθυπουργός στην τοποθέτησή του, κατά την οποία εκ νέου εξήγγειλε την ίδρυση των Θαλασσίων Πάρκων στο Ιόνιο και το Νότιο Αιγαίο.

Όμως, στο Ιόνιο έχουμε τις πετρελαϊκές εταιρίες και στο Αιγαίο τις ενστάσεις της Τουρκίας, ενώ πέραν των προφορικών πανηγυρικών εξαγγελιών, μέχρι στιγμής έχουμε τον ίδιο χάρτη να κυκλοφορεί στον τύπο, σε διάφορες παραλλαγές εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο. Αναμένουμε τους αναλυτικούς χάρτες των μελετών που λέγεται πως είναι έτοιμες και θα μπουν σε δημόσια διαβούλευση, θεωρητικά, εντός των ημερών, για δούμε τι ακριβώς είναι αυτό που εξαγγέλθηκε αυτή τη φορά. Πάντως, με βάση τους χάρτες που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή, η οριοθέτηση Θαλασσίων Πάρκων φαίνεται να είναι παρωδία. Το μεν ΘΠ Ιονίου διακόπτεται όχι από ένα αλλά από πολλά υποψήφια ‘’οικόπεδα’’ εξορύξεων, το δε ΘΠ Αιγαίου διότι δεν έχει συνέχεια στο θαλάσσιο χώρο, οπότε για τι Θαλάσσιο Πάρκο μιλάμε. Όσον αφορά το δεύτερο, παρατηρούμε ότι στις διάφορες παραλλαγές του χάρτη, αυτό δεν απλώνεται καν σε όλο το θαλάσσιο χώρο που ορίζουν τα 6 ν.μ των χωρικών μας υδάτων, ενώ καταλήξαμε, από ΘΠ Νοτίου Αιγαίου από τη Μήλο μέχρι τη Νήσυρο, να μιλάμε για ΘΠ Νοτίων Κυκλάδων…

Στη Νίκαια, υπήρξε και η θετική για την Ελλάδα και τη θαλάσσια επικράτειά της, τοποθέτηση του κ. Μακρόν, ο οποίος δήλωσε ότι: Εάν θέλουμε πραγματικά να προστατεύσουμε τα θαλάσσια οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα, εάν θέλουμε να πιάσουμε το στόχο 30-30, εάν θέλουμε να πατάξουμε την παράνομη αλιεία, θα πρέπει να υπερασπιστούμε την Αποκλειστική Οικονομική μας Ζώνη (της ΕΕ). Συνέχισε λέγοντας πως πρέπει να είμαστε ανυποχώρητοι όταν η εδαφική κυριαρχία των εταίρων μας απειλείται και τελείωσε αναφέροντας τους Έλληνες και τους Κυπρίους φίλους… Η δήλωση θετικότατη, όμως, το σίγουρο είναι ότι δεν θα μας πιάσει από το χέρι για να ανακηρύξουμε ΑΟΖ, να επεκτείνουμε ΧΥ ή να για να εκπονήσουμε Θαλάσσιο Χωροταξικό.

Από την δική μας πλευρά τώρα, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Επειδή αναφερόμαστε σε λέξεις και φράσεις όπως βιοποικιλότητα, βιώσιμη ανάπτυξη, προστασία, Θαλάσσια Πάρκα, BBNJ, αρχαίους θεούς κ.ο.κ, δε σημαίνει ότι έτσι προστατεύουμε τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Με το να επιμένουμε ότι δημιουργούμε Θαλάσσια Πάρκα (χωρίς να τα δημιουργούμε) σε μια περιοχή που δυστυχώς υπάρχουν περιορισμοί, καθώς δεν έχουμε οριοθετημένη ΑΟΖ και τα ΧΥ μας είναι στα 6 ν.μ., εφόσον δεν έχουμε κάνει και δε φαίνεται να κάνουμε βήματα μπροστά, ενδεχομένως αυτοπαγιδευόμαστε. Ας μιλήσουμε για Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές, ας τελειώνουμε τουλάχιστον με τις θαλάσσιες Natura 2000 για αρχή και ας μην ανακοινώνουμε εικονικά Θαλάσσια Πάρκα.

Η Ελλάδα πετάει ακόμα μια ευκαιρία, ειδικά μετά την αναφορά του Γάλλου προέδρου στην ΑΟΖ που πρέπει να οριοθετηθεί. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, διαρκώς και σε όλους τους τόνους, φαίνεται να τάσσεται φανατικά υπέρ της προστασίας των θαλασσίων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας και ξεκάθαρα, κατά των ‘’μονομερών ενεργειών’’ της Ελλάδας που εξαγγέλλει ξανά και ξανά θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο.

Γεωπόνος – Περιβαλλοντολόγος (Msc)